"Een kwetsbare traditie met een enorme veerkracht doordat ze zo omarmd wordt door de Geelse gemeenschap, de stad en het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum.", dixit de jury van de Vlaamse Cultuurprijzen, die sinds dit jaar 'De Ultimas' heten.
De Geelse Gezinsverpleging kreeg op dinsdagavond 13 juni 2017 de Ultima voor Immaterieel Erfgoed uitgereikt in de Gentse Vooruit.
Met deze unieke Cultuurprijs wil de Vlaamse overheid het culturele belang benadrukken van het werk van de laureaten. Voor de Geelse gezinsverpleging is het een erkenning van een eeuwenlange zorgtraditie, ingebed in de stedelijke identiteit.
Een jury van deskundigen uit de twaalf verschillende disciplines van de cultuursector droeg de laureaten voor aan de Vlaamse minister van Cultuur Sven Gatz. De Vlaamse Cultuurprijzen worden al sinds 2003 uitgereikt aan toonaangevende artiesten, kunstenaars, organisaties en gezelschappen.
Award, geldprijs en vooral kwaliteitslabel
De Geelse gezinsverpleging stond dinsdagavond terecht fier tussen de andere laureaten, zoals auteur Jeroen Olyslaegers, kunstencentrum Wiels en modeontwerper Raf Simons. Uit het juryverslag bleek steeds een bijzondere appreciatie voor het sociale engagement en de maatschappelijke relevantie van het culturele werk. Zo ook voor de Geelse gezinsverpleging waar de gedragenheid in de Geelse gemeenschap zo uniek is.
Naast de award ontvangt elke laureaat een geldprijs van 10.000 euro. Maar meer dan dat is de prijs een kwaliteitslabel van onschatbare waarde en voor de gezinsverpleging misschien een volgende stap in de UNESCO-erkenning als beste praktijk op het vlak van het borgen van Immaterieel Cultureel Erfgoed.
Eeuwenlange traditie
De Geelse gezinsverpleging is ontstaan in de dertiende eeuw vanuit de devotie tot de Heilige Dimpna. Geesteszieken kwamen van overal naar Geel om er boete te doen en Sint-Dimpna te aanbidden.
Na hun negendaags verblijf keerden niet alle zieken terug. De ziekenkamer van de Sint-Dimpnakerk werd te klein en een groot deel van de pelgrims werd in Geelse gezinnen ondergebracht. Dit was het begin van een eeuwenlange traditie en van de psychiatrische gezinsverpleging in Geel, waar de gezinsverpleging nog steeds op verder bouwt. .
Vandaag bestaat het uit een gemengd model waarbij het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum (OPZ) Geel en de Geelse bevolking samen zorgen. Momenteel verblijven er ruim 250 psychisch kwetsbare mensen dag in, dag uit in een gewoon gezin. Het Geelse zorgmodel wordt beschouwd als een succesvol behandelingsmodel dat tot op vandaag op verschillende plaatsen in de wereld toegepast wordt.
Gedragen door Geelse gemeenschap
Door de nauwe band met de lokale identiteit van de Gelenaars heeft de traditie een enorme veerkracht, wat zorgt voor een mooie verhouding tussen continuïteit en dynamiek.
Het OPZ Geel en de stad Geel zetten bewust in op het toegankelijk maken van de traditie voor een zeer breed publiek.
Dat doen ze onder andere via tentoonstellingen, symposia, museumspelen, mondelinge onderzoeksprojecten, interviews, concerten en gezamenlijke projecten. Het bezoekerscentrum Pas-sage van het OPZ en het Gasthuismuseum Geel vormen de sterkhouders in de borging van dit unieke erfgoed.
Meer nog dan toegankelijk maken roemt de jury het feit dat er verschillende gemeenschappen worden samengebracht rond de Geelse gezinsverpleging om ontmoeting én debat op gang te brengen: patiënten en familie, zorginstanties, pleeggezinnen, stedelijke instellingen, de Geelse bevolking en het brede publiek.
Deze inclusieve gedachte is heel eigen aan de 'Barmhartige Stede' Geel. De Ultima werd, naar Geelse traditie, in ontvangst genomen door een pleeggezin, inclusief een bijzonder fiere gast.
