Imec zet hyperspectrale camera in om Da Vinci code in Tongerlo te ontcijferen (1)

Imec, 's werelds toonaangevende onderzoeks- en innovatiehub op het vlak van nano-elektronica en digitale technologie kondigt vandaag aan dat het zijn hyperspectrale camera heeft ingezet om zeer gedetailleerde scans te maken van het canvas van Het Laatste Avondmaal in de abdij van Tongerlo.

Op basis van de hyperspectrale scans wil een team van internationale Da Vinci experts onder leiding van prof. Jean-Pierre Isbouts (Fielding Graduate University, Santa Barbara) achterhalen of Leonardo Da Vinci zelf betrokken was bij de realisatie van het canvas.

Tot nu toe wordt algemeen aangenomen dat het canvas in de Abdij van Tongerlo een zeer geslaagde kopie is van het wereldberoemde fresco van Leonardo Da Vinci uit de Santa Maria della Grazie in Milaan. Het team van Prof. Isbouts gelooft echter dat Da Vinci zelf van nabij betrokken was bij de realisatie van het canvas, en misschien zelfs mee geschilderd heeft aan het werk.

Aanwijzingen hiervoor vonden ze na uitgebreide studie van Europese historische archieven uit die tijd.

Zo blijkt onder meer dat de Franse koning Lodewijk XII na het zien van het fresco in Milaan de opdracht heeft gegeven om het naar Frankrijk over te brengen – wat uiteraard niet mogelijk was.

En dat in diezelfde periode Da Vinci aan het experimenteren was met schilderen op canvas, iets wat geen enkele kunstenaar hem ooit had voorgedaan, en wat als groot voordeel had dat grote schilderijen gemakkelijk konden worden opgerold en getransporteerd.

Da Vinci kopieerde zijn eigen werken op canvas, en kreeg daarbij de hulp van zijn leerlingen.

Er is in de archieven ook bewijs gevonden dat een groot doek van het Laatste Avondmaal inderdaad naar het Franse hof verscheept werd. En dat een canvas van het Laatste Avondmaal later aan de abt van een klooster in België werd verkocht.

De onderzoekers beschikken met imec's hyperspectrale scans over zeer gedetailleerde informatie over de samenstelling van het schilderij. En dit zonder fysiek contact te maken met het canvas, en dus zonder het te beschadigen.

Op basis van de hyperspectrale beelden in het zichtbare en infrarode spectrum, kunnen verschillen worden opgespoord tussen originele en later aangebrachte verflagen, bijvoorbeeld van eerdere restauraties.

Daarnaast kan pigmentering worden vergeleken met verven van dezelfde leeftijd. Het team van Prof Isbouts wil ook op zoek gaan naar ondertekeningen –pentimenti– die verborgen kunnen zitten onder de geschilderde figuren.

Deze ondertekeningen bevatten informatie over hoe het schilderij tot stand is gekomen. Ook de structuur van de penseelvegen of andere artefacten of beschadigingen, die met het menselijk oog niet of nauwelijks zichtbaar zijn op het canvas, kunnen vaak op basis van de meer gedetailleerde opnames van de hyperspectrale cameras geanalyseerd worden, en vergeleken met andere werken.

"Vandaag, exact 500 jaar na het overlijden van Leonardo Da Vinci, gaan we met onze hyperspectrale camera op zoek naar informatie die verborgen zit in dit oude schilderij, om antwoorden te vinden op de vragen van Prof. Isbouts," zegt Wouter Charle van imec.

"Onze technologie is enorm veelzijdig. Dat komt doordat we door chipintegratie een goedkopere, kleinere en veel flexibelere camera hebben kunnen maken. Onze hyperspectrale cameras kunnen daardoor gebruikt worden voor heel verschillende toepassingen, gaande van industriële inspectiesystemen, voedselsortering, precisielandbouw, geneeskunde, ... en nu ook kunst.

In al deze domeinen werken we samen met de potentiële gebruikers, om een oplossing te ontwikkelen die beantwoordt aan hun specifieke vragen."