Een patiënt die bij de apotheker te horen krijgt "Sorry, uw medicament is niet beschikbaar" – het komt steeds vaker voor. In 2014 betrof het, op basis van gegevens van het meldpunt van de overheid, gemiddeld 35 geneesmiddelen per maand, wat in 2015 al opliep tot 42 per maand.

Apothekeres Eline Moors uit Lier, die zowel in Nijlen als Lier in een apotheek staat en die er zelf ook wetenschappelijk onderzoek naar voerde, stelt dat de problematiek in de praktijk nog groter is:

"Tot de helft van de onbeschikbaarheden wordt niet aangegeven en één op de drie meldingen strookt niet met de praktijk". De overheid controleert ook amper of de meldingsplicht wordt nagekomen.

Apr. Moors getuigt vanuit de praktijk: "Op de lijst van tekorten figureerde zelfs Advagraf, een geneesmiddel dat na de transplantatie van een orgaan dagelijks stipt moet worden ingenomen tegen afstoting. Een tekort is levensbedreigend."

Ook onze noorderburen kregen recent, met Thyrax, te maken met de verstrekkende gevolgen van geneesmiddelentekorten. Dat schildkliergeneesmiddel, dat stipt afgesteld moet worden, raakte plots "out of stock". Meer dan een kwart miljoen (!) Nederlanders moest op alternatieven overschakelen, raakte ontregeld (met flauwvallen en werkverlet tot gevolg) en moest extra onderzoeken ondergaan.

Voor de Nederlanders was dat de aanleiding om de wetgeving eindelijk aan te scherpen. Kamerlid dr. Yoleen Van Camp uit Herentals (N-VA): "We gaan toch niet wachten tot we hier zelf een Thyrax-casus voorhebben met onze patiënten? Het is hoog tijd om nu onze bevolking én maatschappij te beschermen tegen de kwalijke gevolgen van tekorten."

Zij dient een wetsvoorstel én resolutie in dat paal en perk stelt aan geneesmiddelentekorten. Concreet scherpt het de meldingsplicht aan, zodat het duidelijk wordt welke geneesmiddelen precies niet meer leverbaar zijn. Daartoe vraagt het Kamerlid verscherpte controles op de meldingsplicht, met boetes bij de niet-naleving, om te vermijden dat firma's boetes ontlopen door tekorten niet langer te melden.

Daarnaast maakt Van Camps voorstel het wettelijk verplicht om ook de reden van het tekort aan te geven. Vandaag is dat te vrijblijvend en heeft de firma keuzes uit opties als "nieuwe loten nog niet beschikbaar" (wat zoveel wil zeggen als "er is een tekort") of "andere" – de twee opties die in meer dan de helft van de gevallen aangegeven worden.

Nog eens 14% geeft zelfs geen reden aan. "Zo is het onmogelijk om de precieze oorzaak te achterhalen en het onderscheid te maken tussen tekorten door overmacht, of uit winstbejag", besluit Van Camp.

Voor een tekort uit overmacht (zoals een fabrieksbrand) kan uiteraard begrip getoond worden.

"Steeds vaker spelen er lucratieve motieven en dààr moeten we streng tegen optreden en daartoe voorzie ik in het wetsvoorstel de boetes op te trekken tot 100 000 euro", zegt Van Camp (ter vergelijking: Nederland kan boetes tot 850 000 euro opleggen).

Zo kan het voor groothandelaars interessanter zijn om een medicament naar een ander land te exporteren en daar te verkopen, waar het meer opbrengt dan in dit land.

Maar ook firma's kunnen bewust de productie van lucratievere middelen opdrijven, ten koste van minder lucratieve. Of een grotere verpakkingsgrootte niet of minder produceren, zodat apothekers zich verplicht zien om een kleinere (maar per eenheid duurdere) verpakkingen te verstrekken.

"Dit kost de patiënt en de maatschappij handenvol geld en kan niet door de beugel", oordeelt Van Camp. Voor geneesmiddelen die problemen blijven stellen, wil Van Camp voorzien in de mogelijkheid dat verplicht éérst onze markt bediend wordt, zoals dat vandaag in Frankrijk al bestaat.

Ook de groothandelaars worden mee in het bad getrokken; hun huidige leveringsplichten moeten ook nauwer opgevolgd worden.

"Ten slotte moet bekeken hoe de apotheker beter ondersteund kan worden om alternatieven aan te bieden, zodat de patiënt zo goed mogelijk verdergeholpen kan en de werklast voor de apotheek verlaagd wordt", aldus de N-VA'ster.

Van Camp wil dat daarbij onderzocht wordt hoe de meerkosten kunnen verhaald worden op de verantwoordelijke en niet langer blind gedragen door onze maatschappij. (cv/p)