De Nationale Loterij heeft de laatste 26 jaar een collectie samengesteld over haar bestaan van 1934 tot nu, over loterijen in andere landen en vroegere eeuwen, aangevuld met spelgerelateerde voorwerpen, speelautomaten en kunstobjecten.

Onder de deskundige leiding van Annemie Buffels groeide deze collectie uit tot meer dan 100.000 werken, waaronder enkele topstukken.

Om deze voorwerpen meer toegankelijk te maken voor het grote publiek en op die manier ook de Nationale Loterij en haar maatschappelijke rol te benadrukken, wordt deze collectie bij een aantal partners ondergebracht. In 2019 geeft de Nationale Loterij bijna 500 stukken in langdurige bruikleen aan het Nationaal Museum van de Speelkaart in Turnhout.

Gezien de uitzonderlijk hoge kunsthistorische waarde van de voorwerpen is deze bruikleen een mooie opportuniteit voor het museum. De bruikleen betreft voornamelijk grafiek, herbergtaferelen op doek of paneel, enkele hedendaagse werken, boeken, en in mindere mate ook speelkaarten. Het gaat om bekende en minder bekende kunstenaars: James Ensor, Félicien Rops, Rik Wouters, Frans Masereel, Gustave De Smet,...

Het merendeel van de collectie zal in het geklimatiseerde centraal depot worden bewaard. Het museum maakt in de tentoonstellingszalen ruimte vrij om een aantal stukken in een wisselopstelling te tonen.

De selectie van de collectiestukken gebeurde aan de hand van deze richtlijnen:

Het stuk verwijst naar kaartspelen: bv. kaartspelende boeren/soldaten, whist, poker, tarot,.. - met uitzondering van wandtapijten.

Het stuk bevat een afbeelding van speelkaarten of speelkaartsymbolen: bv. een speelautomaat 'Le Phenix' of een karikatuur door Karl Meersman.

Kaartspellen zelf

Beide partijen maken voor deze langdurige bruikleen een gezamenlijke overeenkomst van onbepaalde duur op.

Tentoonstelling

In 2019 bestaat het Museum van de Speelkaart vijftig jaar. Van 25 oktober 2019 tot 30 april 2020 plant het museum een grote tentoonstelling om de topstukken van de Nationale Loterij aan het publiek te tonen.

Nationaal Museum van de Speelkaart 

Speelkaarten zijn universeel. Elk gezin heeft wel een kaartspel in huis en vaak is dat in drukkersstad Turnhout gemaakt. Sinds de 19de eeuw speelde de grafische industrie er een prominente rol bij het vervaardigen van kaarten.

In de 20ste eeuw groeide Turnhout zelfs uit tot de enige fabrikant van speelkaarten in de Nederlanden en tot één van de belangrijkste producenten en exporteurs ter wereld. Ook nu nog worden meer dan 1,3 miljoen spellen per dag gedrukt.

Het Nationaal Museum van de Speelkaart dankt zijn ontstaan aan deze unieke traditie van kaartenmakers. Het museum legt de klemtoon op de industriële periode. In het machinepark van het museum voel je nog de sfeer van de 19de-eeuwse speelkaartenfabriek.

Authentieke drukpersen en grafische apparatuur illustreren het volledige productieproces, inclusief het snijden, glanzen en hoeken van speelkaarten. Op vaste dagen draaien gepensioneerde drukkers de persen opnieuw op gang en galmt het geluid van de indrukwekkende stoommachine door het gebouw.

Uiteraard toont het museum ook veel speelkaarten, soms echte kunstwerkjes! De geschiedenis van speelkaarten vanaf de middeleeuwen tot nu wordt uit de doeken gedaan.

Wist je trouwens dat deze onschuldige kartonnen kaartjes eeuwenlang gebruikt werden voor andere doeleinden dan louter vermaak? Denk maar aan politieke propaganda, satire, reclame, waarzeggerij. Het is geen wonder dat ze ooit als 'des duivels' beschouwd werden.

Wie na al die informatie zélf aan de slag wil, kan terecht in het Speelkaartenlab, een realisatie van Cartamundi, wereldleider in de productie van speelkaarten en bordspellen. Het Turnhoutse bedrijf focust hier op interactieve toepassingen van de speelkaart voor jong en oud.

Men kan zich wagen aan Cartamundi-apps, een digitale quiz, een educatief geheugenspel, een interactieve tijdlijnwolk.
Een verkleedpartij hoort er ook bij, zeker als je even voor joker wil staan!