Nieuwe publicatie 'Koning in de Kempen' duikt in vergeten geschiedenis

Meer dan 100 jaar was een groot stuk van de Kempen eigendom van het Belgische Koningshuis.  Koning Leopold I kocht in 1844 zijn eerste stukje Kempen aan. Samen met zijn nazaten zou hij dit verder uitbouwen tot het majestueuze ‘Koninklijk Domein der Kempen’, een gebied van meer dan 4.450 ha dat zich uitstrekte over Mol, Dessel, Retie en Geel.

Wat kwamen de Belgische vorsten en prinsen in deze streek doen? Het nieuwe boek Koning in de Kempen geeft hier een antwoord op in tekst, beeld en met kaarten.

Weinig mensen weten dat er ooit een ‘Koninklijk Domein der Kempen’ heeft bestaan, laat staan dat ze kunnen aanduiden waar het lag. Het is een vergeten geschiedenis, hoewel de sporen van de koninklijke aanwezigheid nog goed leesbaar zijn in het landschap.

“Ook wij hebben even moeten zoeken naar de grenzen en grootte van dit domein”, vertelt Danny Van der Veken, auteur van de publicatie. “Gelukkig vonden we tijdens ons onderzoek in een privécollectie een groot boek vol kaarten en aantekeningen die de lokale beheerders en boswachters gebruikten bij de uitbouw van het domein, een schat aan informatie!”.

Het idee om de geschiedenis van de Belgische koning(en) in de Kempen te vertellen, ontstond enkele jaren geleden. “Michel Willokx die in het Koninklijk Paviljoen in Ten Aard (Geel) woont, verzamelde doorheen de jaren veel informatie over de koninklijke ontginning van de heide- en moerasgronden hier in de Kempen”, zegt Janna Lefevere van erfgoeddienst Stuifzand.

“Hij wilde dit verhaal graag publiceren en klopte bij onze erfgoeddienst aan. Al snel bleek dat ook andere lokale onderzoekers, archieven en heemkundigen met het thema bezig waren. Zo verzamelde Walter Raeymaekers van heemkring Zeven Neten Retie doorheen de jaren tal van verhalen en anekdotes van mensen die het Koninklijk Domein in opdracht van de koning beheerden, er werkten of er zelfs woonden. Het Stadsarchief Geel, Heemkundige Kring De Griffioen Dessel, het archief van Mol-Rauw en de Molse Kamer van Heemkunde bleken heel wat schitterende foto’s en oude kaarten over het Domein in hun archief te bewaren.

Al deze puzzelstukjes werden de afgelopen jaren op tafel gelegd en komen nu samen in één publicatie. Er is door verschillende mensen echt heel hard aan Koning in de Kempen gewerkt.”

Naast de Belgische vorsten en de lokale werkkrachten speelt het landschap een hoofdrol in Koning in de Kempen. “Het is meer dan alleen maar een boek waarin een streekgeschiedenis wordt beschreven. In de redactie sloegen kenners van de lokale geschiedenis de handen in elkaar met landschapsexperts” vult Els Oostvogels van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete aan.

“De veranderingen die in opdracht van Leopold I en prins Philippe in gang werden gezet, hadden een enorme impact op het landschap. De heide werd op enkele jaren tijd omgezet in bosgronden, hooilanden en zandgroeven, en de turfwinning werd aanzienlijk opgedreven. Er kwam een groot park en ook een modern landbouwcomplex. Het verhaal van het landschap vertellen we onder andere aan de hand van kaarten”.

Die royale impact is vandaag nog te zien, ook al werden de meeste gronden van het Koninklijk Domein in de jaren 1950 verkocht. In het huidige landschap kun je nog verschillende relicten van het Koninklijk Domein spotten zoals het vroegere Koninklijk Park met zijn bijzondere bomen en vijvers (nu het Prinsenpark), de Koningshoeve, de boswachtershuizen en de wateringen die nog altijd deels de weilanden van het landbouwgebied ‘Kempisch Domein’ bevloeien.

Sommige plekken kregen na de verkoop een andere invulling waaronder de oude moerputten van Postel (nu natuurgebied Ronde Put). Te midden van de koninklijke dennenbossen en aan de zandgroeve liggen vandaag de nucleaire sites van Dessel en Mol. Fotograaf Bart Van der Moeren bracht het deels verdwenen en deels nog zichtbare koninklijke landschap voor Koning in de Kempen in beeld.  

Extra info

Verkooppunten:

• Verschillende boekhandels (zowel online als offline)
• Gemeentearchief Mol, Molenhoekstraat 2, Mol
  tijdens de openingsuren, gemeentemol.be/product/675/gemeentelijke-archief
• Stadsarchief Geel, Werft 30, Geel
  tijdens de openingsuren, geel.be/contact-archief
• Heemkundige Kring Zeven Neten vzw, Oude Pastorie, Passtraat 14, Retie
  Iedere zaterdagvoormiddag tussen 10 en 12 uur t.e.m. zaterdag 20 mei 2023.
• Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
  Polderstraat 33, 2360 Oud-Turnhout
  op weekdagen van 9-12.30 uur en 13.30- 16.30 uur
• Online via www.publicspace.be

Info over het boek

• 340 pagina’s
• Meer dan 230 historische foto’s, meer dan 70 foto’s van het hedendaagse landschap door Bart Van der Moeren
• Meer dan 40 historische en nieuwe kaarten van het Koninklijk Domein der Kempen
• Formaat: 240 x 290 mm
• Hardcover met linnen band
• Auteurs: Danny Van der Veken, Walter Raeymaekers, Janna Lefevere
• Cartografie: Els Oostvogels
• Vormgeving: CAZAC
• Uitgeverij: Public Space.