Onderzoek VRT : 'Vlaanderen bezorgd om pensioen, falende justitie, afkoopwet, ...'

Ik moet toegeven dat ik ook even in het haar heb gekrabd toen ik het vernam : de belangrijkste politieke prioriteit van de Vlaming is zijn of haar pensioen. Hebben we dan zo veel gebrek aan dynamiek dat de gemiddelde Vlaming vooral bezig is met wat er ná zijn beroepsleven komt ?

“Een betere Justitie” en “gezondheidszorg voor iedereen” zijn wat minder verrassend als nummers twee en en drie, al blijft het opvallend hoe weinig vertrouwen er in Justitie is. En dan : “minder migratie”. Zowaar de vierde politieke prioriteit, en dus hoger op het actielijstje van de Vlaming dan zeg maar onderwijs, een schoner milieu of meer banen. Wat moeten we ervan denken ?

Maar misschien moeten we eerst even uitleggen wat we met “De foto van Vlaanderen” precies gedaan hebben. Eerst heeft de VRT studiedienst een vijftigtal kwalitatieve, zeg maar diepgaande interviews afgenomen. Op basis daarvan zijn dan 65 stellingen geschreven. Ook de vragen naar “angsten” en “vertrouwen” zijn op basis van die 50 interviews gemaakt. Als u zich afvraagt waarom bepaalde stellingen of bepaalde prioriteiten wél in de lijst voorkomen en andere niet, dan is dat eenvoudigweg het resultaat van wat uit die interviews naar voren kwam.

Die stellingen, de prioriteitenlijstjes, de vertrouwensvragen en de angsten zijn vervolgens voorgelegd aan 3000 respondenten. Dat is een behoorlijk groot staal dat ons in staat moet stellen om ook over een aantal subgroepen (gepensioneerden, jongeren, nieuwe Vlamingen) relevante uitspraken te doen. Daarover kan u in andere artikels meer lezen.

Soms werden zaken uit de interviews niet bevestigd. Zo dachten we dat op basis van de interviews dat stress door het verkeer hoger zou scoren. (Slechts 48 procent vindt files een toenemende bron van stress in zijn of haar leven.) De verklaring ligt hem allicht daarin dat wie niet pendelt, zich gewoon niet betrokken voelt bij dit probleem.

Andere zaken uit de kwalitatieve interviews werden juist wel bevestigd. Dat geldt bijvoorbeeld voor de toch zeer onbehaaglijke resultaten in verband met Justitie. Geen enkel beschaafd land kan er genoegen mee nemen dat maar liefst 82 procent van de Vlamingen vindt dat rijken en machtigen wel een weg zullen vinden om aan Justitie te ontsnappen.

Er bestaat in Vlaanderen ook helemaal geen draagvlak voor het “afkopen” van zwaardere strafprocedures. (80 procent wil dit inperken.) En 85 procent vindt dat de politiek echt een prioriteit moet maken van het inperken van procedurefouten. Daarmee zijn de drie meest gesteunde stellingen uit heel het onderzoek er drie die recht door het hart van elke magistraat zouden moeten gaan.

Maar ook op een ander vlak werd de algemene indruk uit de kwalitatieve interviews bevestigd. Namelijk dat, ondanks alles, de Vlaming nog steeds tegen zijn of haar overheid zegt : “Zorg voor mij.”

Er is in dit land nog altijd een erg ruime meerderheid voor de welvaarts- en verzorgingsstaat. Mensen voelen zich goed bij de kwaliteit van ons onderwijs en onze gezondheidszorg. 74 procent spreekt zich uitdrukkelijk uit voor nog méér solidariteit onder de mensen. Maar tegelijk is er de angst voor verlies. 70 procent zegt dat ze vrezen dat onze sociale zekerheid op termijn onbetaalbaar zal blijken. 60 procent vraagt zich af of ze wel tot hun 65ste zullen kunnen blijven werken. 67 procent is bang voor een te lage levensstandaard eens hij of zij met pensioen is.

Slechts een derde van de bevolking zegt er vertrouwen in te hebben dat ze later de zorg zullen krijgen die ze willen. 74 procent vreest dat misbruiken de sociale zekerheid bedreigen. We noemen ons systeem “sociale zekerheid” maar het lijkt erop dat het systeem steeds minder zekerheid biedt, terwijl de burger daar wel degelijk aan gehecht is.

Het “pensioen” is daar gewoon het beste symbool van. Ze zijn met weinigen in dit land. De mensen die zo sterk staan dat ze zich überhaupt niets hoeven af te vragen over later. Wie al met pensioen is, beseft dat hij of zij met lijf en leden afhankelijk is van een bepaald systeem. Wie het nog niet is, kijkt om zich heen en ziet hoe de werkdruk steeds toeneemt en hoe je kansen afnemen naarmate je ouder wordt. “Een goed pensioen voor iedereen” is gewoon het thema dat alle groepen het meest verenigt.

Maar de conclusie is wel onvermijdelijk : de Vlaming is wel degelijk nog gehecht aan de collectieve voorzieningen én hij of zij heeft het gevoel dat ze onder druk staan. Waardoor ? We kennen het rijtje wel : de globalisering, het concurrentievermogen van onze economie, de vergrijzing. Maar de Vlaming denkt daarbij - terecht of niet - ook duidelijk aan migratie. 74 procent maakt zich zorgen over de komst van goedkope arbeidskrachten uit andere Europese lidstaten. 68 procent is bezorgd dat de gezondheidszorg wordt bedreigd door buitenlanders die onvoldoende meebetalen. En Vlaanderen reageert bijzonder verdeeld op de vraag of culturele diversiteit nu een verrijking van het land is.

Dan is het toch gek dat 64 procent van diezelfde Vlamingen vindt dat er hard moet worden opgetreden tegen discriminatie op de huurmarkt of de arbeidsmarkt. Verdraagzaamheid is één van de meest gesteunde waarden. 70 procent vindt dat de overheid nog meer moet doen om de migratie in te perken.

Maar tegelijk vindt een duidelijke meerderheid dat een “illegaal” (iemand die dus geen enkele procedure heeft lopen) tóch moet kunnen blijven als ie maar goed geïntegreerd is. De huidige federale regering heeft sommige van deze mensen wel degelijk weggestuurd.

Opnieuw ligt het antwoord in de gehechtheid aan zekerheden en met name sociale zekerheid. De Vlaming heeft misschien vooral angst voor het onbekende. De nieuwe samenleving die op hem of haar afkomt en die oude zekerheden op de helling zet. En daar hoort migratie duidelijk bij. Bovendien heeft de Vlaming de indruk dat migratie het systeem mee onder druk zet. Als ie een beetje aansluit bij Vlaanderen wordt er de allochtone buurman niets kwalijk genomen. Alleen vindt de Vlaming duidelijk wel dat nog méér migratie de dingen alleen maar ingewikkelder maakt.

Kortom, wie dat wil mag de resultaten gerust conservatief noemen, als we daar maar onder verstaan dat de Vlaming gehecht is aan de welvaartsstaat en de zekerheid die ze biedt.

Ook de gehechtheid aan ons onderwijssysteem hoort daarbij. En dan lijken de Vlamingen veel meer in te zitten over hun recht om vrij een school voor hun kinderen te kunnen kiezen, dan over de nood aan een onderwijshervorming. Wachtlijsten en kampeerinschrijvingen zijn duidelijk niet populair. (66 procent vindt de wachtlijsten een probleem, terwijl slechts 43 procent de onderwijshervorming steunt.) “Zorg eerst eens dat ik een school héb”, lijkt de Vlaming te zeggen aan de politici.

En tenslotte is er “meer Vlaamse zelfstandigheid”. Slechts de laatste prioriteit. Maar toegegeven: ze stond wat raar in dit lijstje. Ook voor de partijen die Vlaamse onafhankelijkheid, of meer autonomie voorstaan is die Vlaamse zelfstandigheid een instrument om andere prioriteiten te bereiken. De Vlaming zegt wel degelijk dat hij of zij trotser is op Vlaanderen (60 procent) dan op België (47 procent). Maar Vlaanderen is erg verdeeld over een Belgisch niveau dat tot een minimum zou herleid worden. (37 procent voor én 37 procent tegen.) Er is wel degelijk een - krappe - meerderheid voor de gedachte dat de economie nu voorgaat en dat extra bevoegdheden voor Vlaanderen nu geen prioriteit zijn.

De Vlaming beseft dat hij het internationaal vergeleken goed heeft, maar maakt zich grote zorgen. En voor een antwoord op die zorgen kijkt hij nog steeds naar de politiek. In Vlaanderen zijn er kennelijk erg weinig aanhangers van de minimal state.

Het vertrouwen in politici is zowaar zelfs wat gestegen tegenover 2009, maar het blijft wel laag terwijl de Vlaming zijn of haar politici wel met een enorm verlanglijstje opzadelt. Het federale, het Vlaamse en het Europese niveau hebben daarbij dezelfde uitdaging : een verhaal vinden dat verder gaat dan het min of meer keurig beheren van de langzame afkalving van onze concurrentiepositie en onze welvaartsstaat.  Het is voor onze politici helaas geen makkelijke klus.  (Bron VRT deredactie.be Tim Pauwels) Foto archief Nnieuws.