De rol van kernenergie in het Belgische energiesysteem zorgt al bijna vijf decennia voor controverse.
Deze complexe kwestie raakt duidelijk een zenuw in de Belgische samenleving, wars van het technologische aspect. Karel Deneckere van de faculteit Sociale Wetenschappen en Solvay Business School van de Vrije Universiteit Brussel onderzocht dit publieke debat.
Deneckere: "Het publieke debat over kernenergie in België stond grotendeels stil en dat is voor een belangrijk deel te wijten aan het niet willen of kunnen erkennen van de politieke dimensie van het probleem.
Vandaag zie je langzaam beweging.
Grote spelers, zoals Engie lijken de handdoek in de ring te hebben gegooid en laten kernenergie in België los. Binnen de politiek, onder meer bij NVA en MR, lijkt er wel nog geloof te zijn in de nood aan kernenergie. Maar tegenstanders van kernenergie hebben nu wel de wind in de rug."
De term 'kernenergie' wekt bij verschillende mensen verschillende associaties op. Sommigen zien deze vorm van energie-opwekking als klimaatvriendelijk alternatief, terwijl anderen vooral denken aan de risico's ervan.
Deneckere onderzocht hoe grootschalige nucleaire ongevallen zoals Three Mile Island (VS, 1979), Tsjernobyl (Oekraïne, 1986) en Fukushima (Japan, 2011) deze discussie in België mee hebben vorm gegeven.
Hiertoe gebruikte hij de berichtgevingen hierover in de media, publicaties van de koepelorganisatie van de Belgische elektriciteitsbedrijven en publicaties van de Belgische milieubeweging.
Radicale sociaal-ecologische verandering
Uit de berichtgevingen en publicaties kon Deneckere zeven grote gedachtegangen reconstrueren, waarbij er soms ook overlap is, die kernenergie elk op een eigen manier van waarde voorzien: techno-optimisme, techno-pessimisme, overheidsverantwoordelijkheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen, democratische controle, groene politiek en duurzame ontwikkeling.
Deze zeven zienswijzen deelde Deneckere in drie categorieën in naargelang hun omgang met of reactie op grootschalige nucleaire ongevallen:
1. Behoud van de status quo. Hierbij blijft kernenergie een dominante positie behouden in de Belgische energiemix.
Voorstanders van deze categorie zien het 'probleem' bij de onkunde van het publiek of de media om deze complexe technologie te begrijpen. De onderliggende gedachte is een rotsvast geloof in de macht van 'de mens' om 'de natuur' te bedwingen. De nucleaire ongevallen worden geminimaliseerd.
2. Voorstanders van meer controle. De tweede categorie stelt de wenselijkheid van kernenergie in de Belgische energiemix niet echt in vraag. Voorstanders van deze categorie zien het 'probleem' vooral bij het beheer van de centrales, de gebrekkige transparantie en dus de moeilijkheid om democratische controle uit te oefenen.
Democratische controle zien zij als noodzakelijke voorwaarde voor het garanderen van de veiligheid. Om 'de natuur' te kunnen bedwingen op een verantwoordelijke manier dient 'de mens' in al zijn diversiteit mee inspraak te krijgen.
3. Bewerkstelligen sociaal-ecologische verandering. De derde categorie is gericht op een fundamentele transformatie van het Belgische energiesysteem. De dominante aannames over de relatie tussen mens en natuur worden hierbij op de korrel genomen.
Voorstanders van deze categorie zien het 'probleem' in het hardnekkige geloof dat de mens de natuur domineert. De diepe verbondenheid van mens en natuur maakt het volgens hen namelijk onmogelijk ultieme controle uit te oefenen.
Daarom moet een energiesysteem worden ontwikkeld dat in harmonie kan worden gebracht met de natuur en dat veerkrachtig genoeg is om te weerstaan aan haar onvoorspelbare grillen.
Kernenergievoorstanders boeten in
Deneckere: "Een vergelijking van de drie nucleaire ongevallen toont aan dat de eerste categorie van de status quo geleidelijk aan dominantie inboet, voornamelijk ten voordele van de laatste categorie.
In het maatschappelijke debat is de geloofwaardigheid van het concept van menselijke verbondenheid met de natuur steeds toegenomen. Hierdoor lijkt het cultureel-maatschappelijke draagvlak voor kernenergie langzaam af te brokkelen." Foto VUB.
