Thomas More leert jeugdtrainers omgaan met grensoverschrijdend gedrag

De cijfers liegen er niet om

Uit recente onderzoeken (1) blijkt dat 86% van de sporters minstens één ervaring heeft met grensoverschrijdend gedrag in de sport waarvan

Waarover gaat het dan precies? Heel concreet betekent dit:

Kortom: elke club, elke trainer wordt vroeg of laat geconfronteerd met een jonge sporter die grensoverschrijdend gedrag ervaart. Het herkennen van en gepast reageren op grensoverschrijdend gedrag is echter niet vanzelfsprekend. En al helemaal niet als het gaat over seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Iedereen aan boord

Sinds de eerste studies over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag in de sport zet de sportsector meer en meer in op een kwaliteits-, preventie-, en reactiebeleid. Zo zijn er richtlijnen ontstaan om bijvoorbeeld een gedragscode op te stellen of om een vertrouwenspersoon aan te stellen. Desondanks blijkt dat er bij trainers, begeleiders, bestuurders en andere medewerkers van sportclubs een grote onzekerheid blijft bestaan over het herkennen van signalen en hoe er gepast op te reageren.

Binnen het project ‘Iedereen aan Boord – samen werken aan een veilig sportklimaat’ hebben onderzoekers van Thomas More daarom een vormingstraject uitgewerkt specifiek voor jeugdtrainers. Als centrale figuur in de sportclub speelt de trainer immers een belangrijke rol in het creëren van een veilig sportklimaat.

“Trainers besteden veel tijd met hun sporters en zij hebben vaak ook een goede band met hun sporter. Zij zijn soms getuige van situaties die niet oké zijn en zij kunnen als omstander wel degelijk een verschil maken. Belangrijk is dat zij alert zijn, de situatie opmerken en hierop reageren,” verduidelijkt onderzoeker Helena Verhelle.

En wat zou jij doen?

Om de bepalende factoren van omstandersgedrag (Wat maakt dat iemand wel of juist niet reageert?) te identificeren, organiseerde het team de online bevraging ‘En wat zou jij doen?’. 1422 Vlaamse trainers namen hieraan deel. Het merendeel (90%) gaf aan in het voorafgaande jaar geen seksueel grensoverschrijdend gedrag te hebben opgemerkt of waargenomen. 127 respondenten gaven aan dat zij in het afgelopen jaar wel getuige waren van seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar niet altijd tussenkwamen.

“Ingrijpen is ook niet gemakkelijk en best oncomfortabel,” geeft onderzoeker Tine Vertommen toe. "Bovendien zijn er vormen van grensoverschrijdend gedrag, die niet door iedereen als dusdanig ervaren worden. Denk aan een seksueel getinte uitlating, een schuine mop, een flirterige opmerking… De een tilt daar niet zwaar aan, terwijl de ander het als kwetsend ervaart."

Herkennen en gepast reageren

In het vormingstraject wordt daarom eerst en vooral ingegaan op het herkennen van grensoverschrijdend gedrag in het algemeen en seksueel grensoverschrijdend gedrag in het bijzonder. Probleemgedrag benoemen, het bespreekbaar maken en binnen de club een gedragscode hanteren: het zijn belangrijke stappen.

Actie ondernemen is een ander paar mouwen. Want wat doe je als je bijvoorbeeld een collega over de schreef ziet gaan? Of als een jonge sporter je in vertrouwen neemt over seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Tijdens de workshop worden concrete tips (2) aangereikt. Zoals luisteren zonder te oordelen als iemand zijn verhaal komt doen en het ook niet minimaliseren. Of nog: geen geheimhouding beloven, wel discretie.

"Als je zelf getuige bent van een incident is het belangrijk om de ernst van de situatie goed in te schatten. Het vlaggensysteem van Sensoa is hierbij een hulp: geel voor een licht grensoverschrijdende situatie, rood voor ernstige en zwart voor zéér ernstige situaties. Naargelang de situatie kan je de pleger aanspreken op zijn gedrag, het gedrag begrenzen of zelfs verbieden. In alle gevallen is het aangewezen om je te ontfermen over het slachtoffer, steun en hulp te bieden. In zeer ernstige situaties is dit laatste zelfs prioritair. Maar minstens even belangrijk is het om zo’n situatie te melden bij de Aanspreekpersoon Integriteit (API) of vertrouwenspersoon van de club," legt onderzoeker Helena Verhelle uit.

Groter vertrouwen

Om het effect van dit vormingstraject te kunnen meten, werd deze uitgetest. Hiervoor werden zeven begeleiders opgeleid, die het traject in negen Vlaamse pilootclubs in de atletiek, basketbal, hockey, zwemmen en voetbal hebben gegeven aan 56 deelnemers.

Helena Verhelle: "Ik denk dat we voorzichtig mogen zeggen dat zo’n workshop het omstandersgedrag van jeugdtrainers positief beïnvloedt. De resultaten geven weer dat trainers voldoende vertrouwen hebben om op te treden als omstander. Ze voelen zich comfortabeler in hun rol en gaan doortastender reageren. Bovendien gaan ze het zelf belangrijk vinden dat zij die rol van omstander kunnen opnemen. En ze gaan beseffen dat zij als trainer een impact hebben om de situatie verbeteren. Om deze eerste bevindingen te bevestigen, zetten we ons onderzoek verder."

Safe Sport Allies

Het onderzoeksteam van Thomas More zet zijn expertise op vlak van grensoverschrijdend gedrag blijvend in om een veilige sportomgeving te creëren voor iedereen. In het vervolgproject Safe Sport Allies (3) wordt daarom het volledige spectrum van grensoverschrijdend gedrag – psychisch, fysiek en seksueel – onder de loep genomen. De focus ligt bovendien niet alleen op trainers maar ook op het clubbestuur, ouders en sporters zelf.

In het kader van dit Europees gefinancierde onderzoek heeft het team onder meer een vragenlijst uitgewerkt die het clubbestuur kan gebruiken als een vorm van zelfscan om het beleid binnen hun sportclub onder de loep te nemen. De online tutorial over het opzetten van een preventiebeleid is een extra hulpmiddel en zet hen verder op weg.

Voor ouders van jonge sporters is een webinar uitgewerkt waarin wordt ingegaan op het herkennen van een goede sportclub, wat je als ouder kan doen om mee te werken aan een veilig sportklimaat en wat je kan doen als er iets misloopt. Deze webinar werd vorig seizoen al een keer georganiseerd en wordt in oktober herhaald.'