Vinkenhof Berlaar gerenoveerd in co-creatie met bewoners

Sociale huisvestingsmaatschappij Zonnige Kempen renoveerde op innovatieve wijze de gevel van een halfopen bebouwing in Vinkenhof in Berlaar. Om de aanpak van de renovatie te bepalen werd een beroep gedaan op de gebruikservaring van de huurders uit de wijk zelf.

De renovatie paste in het project EnergieNeutraal Levensloopbestedig Bouwen (ENLEB) en werd gerealiseerd met steun van Europa, Vlaanderen en de provincie Antwerpen. Kamp C, het provinciaal Centrum voor Duurzaamheid en Innovatie in de Bouw, is hoofdpartner van dat project en begeleidde samen met Zonnige Kempen het co-creatietraject met de bewoners.

Hoewel er uit praktische overwegingen gekozen werd voor een leegstaande woning in de wijk Vinkenhof wilden de partners in project ENLEB onderzoeken en testen hoe een woning energetisch gerenoveerd kan worden zonder dat de bewoners tijdelijk moeten verhuizen.

De woning in Berlaar is een halfopen bebouwing met drie slaapkamers die net zoals de hele wijk begin jaren tachtig werd opgetrokken. De woningen zijn zeer beperkt of niet geïsoleerd en beschikken niet over een ventilatiesysteem. Deze woning heeft omwille van vochtschade geruime tijd leeggestaan.

Zonnige Kempen, als partner in project ENLEB, heeft dan ook besloten om net deze woning in te zetten als demonstratieproject. Aangezien het dak en de gevels aangesloten zijn op de naastliggende woning is deze ook mee geïsoleerd aan de buitenzijde om te vermijden dat er moeilijke bouwknopen of complexe overgangen geconstrueerd moeten worden.

Renoveren in co-creatie met bewoners

Het Interreg-project ENLEB, waar deze renovatie deel van uitmaakt, onderzocht in verschillende Vlaamse en Nederlandse wijken hoe co-creatie met bewoners kan bijdragen aan de verduurzaming van woningen.

“De bewoners zelf zijn uiteraard een primaire bron om het leefcomfort en het gebruiksgemak van een woning te onderzoeken. Die informatie is heel relevant voor verhuurders en ontwerpers. Zo ook voor Zonnige Kempen.

De sociale huisvestingsmaatschappij kan daardoor beter inspelen op reële behoeften en wensen van de huurders en toekomstige renovaties daarop afstemmen,” vertelt Kathleen Helsen, gedeputeerde voor Wonen en voorzitter van Kamp C.

Samen met Kamp C startte Zonnige Kempen in het voorjaar van 2019 met een co-creatietraject met haar bewoners uit Vinkenhof. De bewoners werden uitgenodigd voor zogenaamde keukentafelgesprekken, kleine groepsgesprekken die plaatsvonden in de demowoning zelf.

Op interactieve wijze werden de plus- en minpunten van alle ruimtes in de woning blootgelegd. Nadat alle input werd verzameld, koppelde Zonnige Kempen in het najaar van 2019 terug over welke maatregelen al dan niet zouden doorgevoerd worden bij de renovatie.

De bewoners kregen eveneens tips om zelf hun energieverbruik te verlagen en hun leefcomfort te verhogen. Het hele co-creatietraject kende een zeer hoge participatiegraad en Zonnige Kempen was dan ook heel tevreden met deze betrokkenheid.

Een innovatieve gevelrenovatie

De gevel heeft een grote impact op de totaliteit van de woning. Niet enkel naar architectuur en uitstraling, maar ook naar binnenklimaat en energieverbruik toe. Voor dit project is gekozen om de bestaande gevel te behouden en de woning volledig langs buiten in te pakken met rotswol.

Een nieuw buitenspouwblad dient daarom wel voorzien te worden om deze isolerende laag tegen weer en wind te beschermen. Om zowel het gebruik van plaats als het gebruik van materiaal te beperken is gekozen voor een vezel-cement plaatmateriaal. Bijkomend voordeel is ook dat dit plaatmateriaal niet gelijmd of gecementeerd wordt en bijgevolg dus terug demonteerbaar en herbruikbaar is.

“We hebben in dit project gekozen voor rotswol in plaats van het meer gangbare PUR omwille van 2 redenen, enerzijds heeft rotswol betere akoestisch dempende kwaliteit heeft, wat aangewezen is gelet op de nabijgelegen spoorweg.

En anderzijds is rotswol ook duurzamer. Het buitenschrijnwerk is ook volledig vernieuwd rekening houdend met de eisen en de ambitie om alle woningen energetisch klaar te maken tegen 2050. Bij het schrijnwerk heeft Zonnige Kempen verschillende systemen naast elkaar getest om proefondervindelijk vast te kunnen stellen welke types geschikt zouden zijn voor een gefaseerde uitvoering van gevelisolatie en schrijnwerk.

Deze kennis is relevant als er financieel onvoldoende ruimte is om alles in één keer uit te voeren, maar een aanpassing aan het schrijnwerk zich toch opdringt,” stelt Anneleen Eelen, algemeen directeur van Zonnige Kempen.

Meer weten?

Op 20 april organiseren Kamp C en Zonnige Kempen twee webinars om de renovaties van de demowoningen in ENLEB toe te lichten. Inschrijven kan via de website van Kamp C.

Project ENLEB is gefinancierd binnen het Interreg V programma Vlaanderen-Nederland, het grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

Meer info: 

www.grensregio.eu.

Interreg Vlaanderen-Nederland: www.grensregio.eu

ENLEB: https://www.kampc.be/duurzaam/projecten/enleb/startpagina

Webinar Co-creatie in een renovatieproces 20/4/2021 om 10u30: https://www.kampc.be/agenda/item/268/co-creatie-in-een-renovatieproces#.YFnjwmhKhPY

Webinar Renovatieproces Huis Van Bockstal door Zonnige Kempen 20/4/2021 om 13u30: https://www.kampc.be/agenda/item/269/renovatieproces-huis-van-bockstal-door-zonnige-kempen#.YFnkRWhKhPY

Webinar slotevent ENLEB https://www.kampc.be/agenda/item/267/slotevent-enleb-samen-bouwen-aan-duurzaam-wonen-tegen-2050#.YG2yVmgzZPZ