Gemeentefusies kunnen volgens Voka een goede oplossing bieden om de steden en gemeenten slagkrachtiger te maken. Ook het Vlaams Agentschap Binnenlands Bestuur volgt die piste nu, en raadt de kleine gemeenten aan om dringend na te denken over mogelijke fusies.
Jo Libeer, gedelegeerd bestuurder van Voka: “71 procent van de gemeenten in Vlaanderen telt vandaag minder dan 20.000 inwoners, terwijl dit slechts 35 procent is in Nederland. Daar staat tegenover dat de uitdagingen en de complexiteit van de gemeentelijke taken fors zijn toegenomen, terwijl hun financieel kader krapper is.
Sinds de vorige gemeentelijke fusiegolf nu bijna 40 jaar geleden is de samenleving ook drastisch veranderd onder invloed van tendensen als digitalisering en globalisering. De maatschappij past zich daaraan aan, bijvoorbeeld door schaalvergroting bij ziekenhuizen, maar de gemeenten vooralsnog niet. De schaal van het maatschappelijk functioneren is dan ook vaak niet meer in overeenstemming met de schaal van het bestuurlijke functioneren.”
“Bovendien worden ook meer taken toegewezen aan de lokale besturen en daar zijn de gemeenten ook vragende partij voor. Gemeenten voelen het gebrek aan schaal dus al. Ze organiseren zich steeds meer in wisselende, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. Dat leidt tot een onoverzichtelijk en inefficiënt kluwen: vandaag zijn er al 2.229 van die samenwerkingsverbanden. Het lijkt ons dan ook best dat kleinere gemeenten fusioneren tot een schaal van minstens 20.000 inwoners”, zegt Libeer.
“Deze samenwerkingsverbanden kampen met een gebrekkige democratische controle, nog versterkt door een gebrek aan transparantie. Daardoor weet de burger vaak niet meer wie waarvoor verantwoordelijk is. Ook over de bestuurlijke en operationele efficiëntie van dit lappendeken aan intermediaire organen rijzen vragen. Ze versterken tot slot ook de verkokeringstendens in Vlaanderen: het naast elkaar bestaan van allerlei samenwerkingsverbanden. Minder gemeenten betekent ook minder aparte lobbykanalen naar de Vlaamse overheid. Maar wel assertievere en sterkers spelers die met één stem spreken”, aldus Libeer.
De Vlaamse overheid moet volgens Voka strikt toezien op de financiële gezondheid van de gemeenten en hen desnoods onder financiële curatele plaatsen. Verschillende gemeenten schroefden recent hun investeringen fors terug of verhoogden belastingen omdat ze onhoudbare uitgavenmechanismen hebben gecreëerd. De Vlaamse overheid moet echt noodlijdende gemeenten voorwaardelijk ondersteunen. Financiële steun in ruil voor schaalvergroting, een fiscale stop en de vrijwaring van het investeringsritme.
