VUB onderzoek werpt licht op de mysterieuze pronkbeker van Veere: een keizerlijk geschenk uit Antwerpen?

De pronkbeker van Veere, een van de meest gekoesterde kunstobjecten van het Zeeuwse stadje, heeft recentelijk nieuwe historische inzichten opgeleverd dankzij het doctoraatsonderzoek van kunsthistorica en goudsmid Hanne Schonkeren van de onderzoeksgroep History of Art, Architecture and Visual Culture van de VUB.

De unieke pronkbeker wordt al eeuwenlang zorgvuldig bewaard in het stadhuis van Veere. Desondanks was er lange tijd weinig geweten over de oorsprong en de betekenis van de unieke beker.  

“Het is een meesterwerk van edelsmeedkunst, vermoedelijk vervaardigd in Antwerpen circa 1547-1548” zegt Schonkeren, gespecialiseerd in Antwerpse edelsmeedkunst. “Ik merkte opvallende overeenkomsten tussen de pronkbeker en een andere, weliswaar gekeurde, Antwerpse beker, de Founders’ Cup, die momenteel wordt bewaard in het Emmanuel College in Cambridge. Het onderzoek naar de technieken en specifieke details, zoals de gegoten leeuwenkopjes op de stam van de beker, heeft aangetoond dat de Pronkbeker waarschijnlijk afkomstig is uit hetzelfde atelier als de Founders’ Cup,” verklaart Schonkeren. “Dit wijst op een nauwe band met de Antwerpse edelsmeedtraditie, een centrum van uitmuntendheid in de 16e eeuw.” 

De afwezigheid van keurmerken op de pronkbeker, een normaal gebruik binnen de gildepraktijken, bracht lange tijd verwarring. “We vermoedden al langer dat de beker mogelijk een keizerlijk geschenk was, vanwege de scenes die de beker afbeeldt en de afwezigheid van keurmerken. Door de overeenkomsten met de gekeurde Antwerpse beker kunnen we er nu van uitgaan dat  Keizer Karel V de beker heeft besteld in Antwerpen als geschenk voor zijn legeroverste Maximiliaan van Egmond, als dank voor diens hulp tijdens de Duitse campagne van 1546,” voegt Schonkeren toe.

“Na het overlijden van Maximiliaan van Egmond werd de beker geërfd door zijn neef Maximiliaan van Bourgondië, de eerste markies van Veere, die de beker vervolgens schonk aan de stad Veere, waar hij tot op de dag van vandaag bewaard wordt. Sindsdien is het traditie dat bij de inhuldiging van de markies van Veere, een titel die sinds 1581 in handen is van het huis Oranje-Nassau en bijgevolg door de regerende koning(in) wordt gedragen, de markies een dronk uitbrengt met deze beker.” 

Op 27 augustus 2024 zal het Nederlandse koningspaar opnieuw de pronkbeker van Veere gebruiken tijdens hun bezoek aan de stad. Het ritueel bevestigt de blijvende symbolische waarde van de beker door de eeuwen heen, en krijgt dankzij het onderzoek van Dr. Schonkeren een nieuwe historische dimensie. 

Het onderzoek wordt begin oktober 2024 gepubliceerd als: ‘Master with the lion head in a shield: A new attribution of the ornamental cup of Veere (c. 1547-1548)’, in: Oud Holland – Journal For Art Of The Low Countries. 

Willy Ysewijn, NNieuws bron VUB Hanna Schonkeren